TV 
EN 
Theo thống kê năm 1975, 75 người đã bỏ mạng trên đường đua Dakar Rally - một trong những giải đua rally khắc nghiệt nhất thế giới. Đua trên địa hình thực, không một rào chắn, vì thế từ khi ra đời, nó luôn có sức hấp dẫn nghẹt thở với các tay đua cũng như người hâm mộ thể thao mô-tô.
Subaru là hãng xe gặt hái nhiều chiến tích trên đường đua rally
‘Cái nôi’ của thể thao đua xe
Là “cái nôi” của thể thao đua xe (motorsport), rally mang tới cảm giác hoang dại, nguy hiểm nghẹt thở trên từng km. Không một chặng nào trên đường đua rally giống nhau. Chúng thay đổi qua nhiều dạng địa hình vì thế đòi hỏi người tham gia có một bản lĩnh thép.
Rally được cho là bắt nguồn từ Pháp, với cuộc đua dài 127 km từ Paris đến Rouen do tạp chí Le Petit tài trợ. Đến tháng 1/1911, sự kiện Monte Carlo Rally tổ chức lần đầu tiên với tên gọi “rally”. Mô hình đi từ điểm A đến điểm B trở thành nền tảng hình thành thể thức đua rally hiện nay.
Từ lúc ra đời, thể thức đua rally đã trải qua nhiều thăng trầm, có lúc bị cấm do mức độ nguy hiểm của nó. Song qua nhiều thập kỷ cải tiến về phương tiện, kỹ thuật, cứu hộ,... Rally nay đã phổ biến và thu hút đông đảo người mến mộ.
Hiện nay rally có 2 thể loại đua là đua đường trường (Stage Rallies) và đua đường bộ (Road Rallies). Đua đường trường có địa hình phức tạp hơn, còn đua đường bộ thường diễn ra trên các đường cao tốc công cộng.
Cuộc đua thường diễn ra liên tục vào 3 ngày cuối tuần. Người thắng cuộc tính dựa trên tổng số thời gian đua nhanh nhất qua các chặng. Có 15-25 chặng đua và nhiều chặng lên tới 24,000 km.
Điểm khác biệt của rally so với các thể thức đua khác là ở cách thức đua. Tay đua thực hiện chặng đua thông qua ‘dẫn đường’ của người đồng lái (co-driver). Đồng lái (co-driver) thường ngồi ghế sau điều hướng qua một bảng tốc độ chi tiết, dự đoán địa hình và điều hướng người lái đi đúng hướng, về đích nhanh nhất.
Nếu ở F1, việc hoàn thành đường đua phụ thuộc hoàn toàn vào người lái, thì với Rally, người đồng lái sẽ kiểm soát hướng đi, tốc độ. Tính đoàn kết và linh hoạt xử lý tình huống đặt lên hàng đầu được đặt lên hàng đầu trong thời gian đua.
Một chặng đua tại Saudi Arabia của giải đua đường trường khắc nghiệt nhất hành tinh
Những cung đường đua mạo hiểm bậc nhất
Với độ phức tạp và thời gian đua dài, Rally mang đến những cung đường đua mạo hiểm bậc nhất. Nổi tiếng như Dakar Rally từng tổ chức tại châu Mỹ và Saura Arabia. Ban đầu, lộ trình đường đua kéo dài 10.000km từ Paris đến Dakar, thủ đô của Senegal, vắt qua cả 2 quốc gia Algeria, Niger. Các tay đua tham gia không chỉ cần tốc độ nhanh mà còn phải đảm bảo mạng sống an toàn trước bão cát, giá băng, thú dữ, khủng bố...
Tiếp theo là giải đua rally lớn nhất hành tinh tổ chức bởi FIA: The FIA World Rally Championship (WRC). Các đối thủ cạnh tranh qua 13 vòng. Mỗi vòng được tổ chức ở một quốc gia khác nhau với đặc điểm hoàn toàn khác nhau. Ví dụ như Rally Thụy Điển có nhiều tuyết còn đường đua tại Wales Rally GB lại mưa và nhiều bùn. Người chiến thắng sẽ đăng quang World Rally Champion vào tháng 11.
Hình ảnh được ghi lại ở chặng 3 ở Neom, chiếc xe của đội Toyota do nhà cựu vô địch F1 Fernando Alonso cầm lái
Những chiếc xe huyền thoại trên đường đua rally
Thử thách thay đổi liên tục nên hầu như xe đua rally phải có động cơ rất ‘trâu’. Năm 1997, loại xe dành riêng cho Rally ra mắt công chúng với quy định rất nghiêm ngặt. Mức dung tích tối thiểu là 2500cc. Tay đua có thể tăng dung tích động cơ lên 2.0L, bổ sung hệ dẫn động bốn bánh, và giảm trọng lượng xuống tối thiểu 1230 kg.
Ban đầu, các tay đua sử dụng xe hơi hệ dẫn động 4 bánh bán thời gian (4WD) khá nặng, khó điều khiển. Những năm 1980, những chiếc xe có hệ dẫn động cầu sau (RWD) ra đời khắc phục những mạnh mẽ khuyết điểm trên. RWD có trọng lượng nhẹ, mã lực phanh lớn, lực kéo lớn trên các bề mặt sỏi, đá.
Tiêu biểu có thể kể đến như Toyota Celica, Mitsubishi Celeste, Mitsubishi Lancer, Ford Capri, Datsun 240Z, BMW 2002 or 3-series, Mazda RX-3, RX-4 or RX-7, Opel Kadette, Datsun 510,...
Từ 2011-2016, quy tắc cho xe WRC thay đổi. Những chiếc xe nhỏ gọn với động cơ tăng áp trực tiếp lên tới 1.6L, với bộ lọc khí 33mm và cảm biến áp suất tuyệt đối là 2.5.
Năm 2017, động cơ tăng áp 1.6L vẫn được giữ lại, tuy nhiên, đường kính turbo đã tăng từ 33mm lên 36mm. Các nhà sản xuất cũng được tự do tối đa hóa khí động học và phanh. Họ cũng cho phép sử dụng các vi sai ngắt tự động bằng điện nhưng vi sai phía trước và phía sau vẫn phải là cơ khí.
Các dòng xe mới với hệ dẫn động tất cả các bánh (AWD) như Quattro, Mitsubishi Evo, Subaru WRX ra đời mang đến một kỷ nguyên mới. Subaru WRX STi là lựa chọn tuyệt vời cho đường đua rally, một huyền thoại với hệ thống giảm xóc, phanh, động cơ cải tiến.
Tuy nhiên, yếu tố tiên quyết nhất vẫn là giao tiếp giữa người lái và đồng lái. Ở địa hình trắc trở, tốc độ di chuyển cao, chỉ “sai một ly” thôi cũng có thể đe dọa tính mạng cả đội.
Xe đua của nhà vô địch Monte-Carlo Rally 2020 trong một vụ va chạm
Cơ hội nào cho Việt Nam
Việt Nam có rất nhiều thuận lợi để xây dựng các chặng đua rally. Mũi Dinh - Ninh Thuận là nơi được nhiều chuyên gia đánh giá cao. Địa hình đồi cát đặc biệt, chất cát mềm và thay đổi liên tục theo tốc gió. Điều này khiến tay đua khó xử lý bánh lái hơn, dễ bị kẹt bất kỳ lúc nào.
Ngoài ra nước ta cũng có nhiều dạng địa hình khác như dốc núi cheo leo, cao nguyên, đồng bằng,... trải dài từ Bắc vào Nam. Song hệ thống xe bán tải chuyên nghiệp còn chưa ‘thấm vào đâu’, khiến câu hỏi khi nào Việt Nam có thể tổ chức một giải đua rally chính thức vẫn còn bỏ ngỏ.
Tuy nhiên đua đường trường còn phát triển cục bộ, đường đua ngắn và hẹp. Nổi bật nhất là giải Vietnam Offroad Cup (Đồng Mô, Hà Nội) tổ chức tháng 9 hàng năm. Cuối năm 2019, Việt Nam có đại diện tham gia thử sức giải đua rally tại Malaysia trong giải Asian Cross Country Rally tại Thái Lan và Myanmar. Với chiếc Mitsubishi, đội nhà đạt thành tích ấn tượng ngay lần đầu tiên tham gia: 17/34 hạng chung cuộc.
Trong lịch sử, rally được biết đến như là môn thể thao xe đem lại hàng tỷ đô lợi nhuận mỗi giải. Thể thức này khiến hàng triệu người Mỹ chi mạnh tay và dành cả cuối tuần chiêm ngưỡng những con ‘quái thú’ chinh chiến. Rõ ràng, Việt Nam hội tụ những tiềm năng ban đầu để phát triển. Vì thế một giải đua xe đường trường đúng nghĩa là dấu hiệu đáng mong đợi với các tín đồ xe.
An Chi
